20. asrın başlarında sadece Türk halklarının yaşadığı bölgelerde değil, tüm İslam milletlerinde sömürüye ve esarete karşı mücadele ve ulusal bağımsızlık mücadelesinin kıvılcımları doğmaya başlamıştı. Rusya Türkleri arasındaki ilk uyanış hareketinin merkezi Kazan ve Kırım idi. Kazan ve Kırım Türklerinde başlayan uyanış hareketlerine paralel olarak Azerbaycan’da da bir aydınlanma hareketi vücuda gelmişti.
19. asrın ortalarında Rusya Kafkasya’da egemen olmuştu. Bu dönemde Azerbaycan’da siyasal bakımdan Rus egemenliği varken, kültürel açıdan din ve mezhep yakınlığından kaynaklı Fars etkisi de mevcuttu. Ruslar kendilerine rakip olarak gördüğü İran’ı etkisiz hale getirmek için Azerbaycan’daki Türk dili ve kültürü üzerindeki Fars etkisini kırmak için yürüttüğü faaliyetler, istemeseler dahi ülkedeki millileşme sürecini başlatmıştır.
Bu çalışmada, Farsçanın etkisinin kaybolmasının ardından 19. Yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve 20. Asırdaki milliyetçi harekete dönüşen, Mirza Feth Ali Ahundzade öncülüğünde başlayan milli hareket incelenmeye çalışılacaktır.