Негізгі мазмұнға өту Негізгі шарлау мәзіріне өту Сайттың төменгі деректемесіне өту
Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы. Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар сериясы
Жаңа материалды жіберу
Том 3 № 78 (2023)

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ХХ ҒАСЫРДЫҢ 20-30 жж. ХАЛЫҚ КӨТЕРІЛІСТЕРІ МЕН НАРАЗЫЛЫҚТАРЫ ТАРИХЫН ЗЕРТТЕУ МЕН БАҒАЛАУДАҒЫ ЖАҢА КОНЦЕПТУАЛДЫҚ КӨЗҚАРАС: NEW CONCEPTUAL APPROACHES IN THE RESEARCH AND EVALUATION OF POPULAR UPRISINGS AND PROTESTS IN KAZAKHSTAN IN THE 20-30s OF THE XX-th CENTURY

Жарияланған October 2023

163

125

tumurcentr.shapagat+−
##plugins.generic.jatsParser.article.authorBio##
×

tumurcentr.shapagat

Кудайбергенова А. – т.ғ.д., Ш.Ш.Уәлиханов атындағы тарих және этнология институтының профессоры

 

1990 ж. бері Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтында 1990-1998 жж. ізденуші, аспирант; 1998-2003 жж. Тарихи демография бөлімінде ғылыми қызметкер, 2003-2007 жж. аға ғылыми қызметкер, 2007-2012 жж. Қазақстанның тарихи демографиясы және қазіргі әлеуметтік процестер бөлімінің жетекші ғылыми қызметкері, 2012 жылдан бері «Халықтану және тарихи тұлғатану мәселелері» бөлімінің меңгерушісі міндетін атқарып келеді.

 

Ғылыми жұмыстарын Қазақстандық тарих ғылымындағы жаңа сала – тарихи демографиялық зерттеулерге арнаған А.И. Құдайбергенова 2000 ж. желтоқсанда «Қазақстан халқының әлеуметтік және ұлттық құрамындағы өзгерістер (1939-1959 жылдар)» атты тақырыпта кандидаттық, 2010 ж. «Кеңес дәуіріндегі Қазақстандағы көші-қон үдерістері: тарихи-демографиялық аспект (1917-1991 жж.)» атты докторлық диссертацияларын қорғады. 2007 жылы Білім және ғылым саласындағы қадағалау және аттестаттау комитетінің шешімімен доцент ғылыми атағына ие болды.

Ғалымның жетекшілігімен 2 кандидаттық диссертация: Мейірбеков М.Б. «Оңтүстік Қазақстан халқының әлеуметтік-демографиялық дамуы (1926-1959 жж.)» (2010), Өмірбекұлы Ж. «Түркістан қаласы мен агломерациясының әлеуметтік-демографиялық жағдайы (1867-2009)» (2010), 1 PhD докторлық диссертация (Әпендиев Т.Ә. «Қазақстандағы XIX ғ. соңы мен XXI ғ. бас кезіндегі неміс диаспорасы (әлеуметтік демографиялық қыры)» (2017), 1 магистрлік диссертация: Г.Ә. Омарова «Алматы қаласы халқының өсіп-өнуі тарихы (1854-1926 жж.) (әлеуметтік-демографиялық қыры)» (2016) қорғалды. Ол мемлекеттік тапсырыс бойынша орындалған «Қазақстан халқы» ғылыми интерактивті тарихи карта» жобасының координаторы, Тұжырымдамасы мен синопсисінің авторларының бірі және орындаушысы.

DOI: 10.51889/2959-6017.2023.78.3.027
Аңдатпа

Бұл мақаланың мақсаты - «Қазақстандағы 1928-1932 жылдардағы ұлттық көтерілістер тарихын зерттеудегі жаңа концептуалды тәсілдер» мәселесін қарастыру. Мақалада көтерілістің шығу себептері мен олардың қысқаша сипаттамасы көрсетілген. Сондай-ақ жаңа зерттеулердің нәтижелерін тақырып бойынша жарияланған еңбектер деректерімен салыстыра отырып, халық көтерілістері мен наразылықтары тарихының мерзімдік шеңберін кеңейту ұсынылады.

Жаңа құжаттар Қазақстандағы халық көтерілістерінің 1928 жылы-ақ басталғанын көрсетеді. Себебі, 1928 жылы отандық тарих ғылымында бұрын беймәлім болған және зерттелмеген Аралтөбе көтерілісінің орын алғаны анықталды. Архив құжаттары мен зерттеушілердің жарияланған еңбектеріндегі сандық мәліметтерді саралау арқылы 1928 жылдың көктемінен бастап 1932 жыл аралығында Қазақстанда барлығы 518 халық көтерілісі мен наразылықтарының болғанын байқадық: 1928 ж. 1 көтеріліс (Аралтөбе көтерілісі) болды, 1929-1931 ж. - 397 көтеріліс пен наразылықтар, 1932 жылы халықтың 120 қарсылық қозғалыстары мен наразылықтары. Мақалада 1928-1932 жылдардағы халық көтерілістерінің сандық динамикасы ұсынылған. Сондай-ақ, мақалада биліктің ресми құжаттарында «тап күресінің шиеленісуі» деп түсіндірілетін, большевиктік-сталиндік үкіметке қарсы халық көтерілістері, наразылықтары және басқа да қарсылық түрлері үш топқа топтастырылды: шаруалар көтерілістері мен қарсылық қозғалыстары (шаруа көтерілістері, кулактық шерулер, республиканың шекаралық округтеріндегі қарсылық қозғалыстары және т.б.); жұмысшылардың ереуілдері; халықтың мәжбүрлі қоныс аударуы - босқыншылық.

pdf (Русский)
Тіл

Русский

Кілтті сөздер
халық көтерілістері, наразылықтар, Қазақстан, ОГПУ, модернизация, ет және астық дайындау, Аралтөбе көтерілісі, Созақ көтерілісі, көтерілісшілер, босқындар
Дәйексөздерді қалай жазу керек

[1]
Khudibergenova, K. 2023. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ХХ ҒАСЫРДЫҢ 20-30 жж. ХАЛЫҚ КӨТЕРІЛІСТЕРІ МЕН НАРАЗЫЛЫҚТАРЫ ТАРИХЫН ЗЕРТТЕУ МЕН БАҒАЛАУДАҒЫ ЖАҢА КОНЦЕПТУАЛДЫҚ КӨЗҚАРАС: NEW CONCEPTUAL APPROACHES IN THE RESEARCH AND EVALUATION OF POPULAR UPRISINGS AND PROTESTS IN KAZAKHSTAN IN THE 20-30s OF THE XX-th CENTURY. Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы. Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар сериясы. 3, 78 (Жов 2023). DOI:https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.027.