ОРТАЛЫҚ АЗИЯ КӨШПНДІЛЕРІНІҢ КӨРКЕМӨНЕРІНДЕГІ ЭПИКАЛЫҚ ДӘСТҮРДІҢ ЕЖЕЛГІ ФОРМАЛАРЫ

Аңдатпа

Мақалада Орталық Азия малшыларының эпикалық дәстүрінің архаикалық формаларын анықтау мәселелері қарастырылады. Дереккөз ретінде бейнелеу өнерінің деректері – торевтика және петроглифтер нысандары пайдаланылды. Алғаш рет М.П. Грязнов Бірінші Петрдің Сібір коллекциясындағы жұптасқан белбеулердегі сурет пен «Қозы Көрпеш-Баян сСұлу» жырының сюжеттерінің ұқсастығына назар аударды. Белбеулер б. з. д. I мыңжылдықтың екінші жартысындағы  пазырық мәдениет ұқсастықтары бойынша даталанады. Түркі, моңғол және тунгус халықтарының аңыздарынан алынған көріністер мен кейіпкерлердің кейбір тізбегін төртінші кеуде жартастарындағы ірі петроглифтік жазулардан табуға болады. Археология-лық материалдар түркі аңыздары бойынша жеткен сюжеттердің б.з. д. I мыңжылдықтың аяғы мен дәуірлер тоғысында Орталық Азия тұрғындары арасында болғанын растайды.

Бұл ғылыми мақала 2020-2022 жылдарға арналған АР08053219 «Түркі фольклорын жаңа гуманитарлық білім аясында зерттеу» жобасы аясында дайындалды.

Түйін сөздер: ерте көшпенділер, петроглифтер, архаикалық формалар, эпикалық дәстүр, Сібір және Орталық Азия халықтары