Мақала Ш.Ш. Уәлихановты еске алуға және қазіргі мәдениетаралық коммуникация объектісі – ауызекі тіл теориясының өзекті мәселелеріне арналған. Онда жанр теориясы мен журналистика өнерін зерттейтін студенттерге қажет ауызша сөйлеу стилі мен жанры, ауызша-стилистикалық әдістер мен сөз өнері туралы мәселелері көтеріледі. Мақаланың негізгі мақсаты – қазақ ауыз әдебиетінің тек жанрлық формаларының табиғатынан ғана емес, сонымен қатар онымен функционалды байланысты стилистика мен сөз өнерінің табиғатынан бастау алатын американдық жетекші зерттеушілердің – Парри-Лордтың ауызша теориясы аясында ғалым идеяларының өзектілігін анықтау. Зерттеудің де, ғалымның еңбектерінің де әдіснамалық құндылығы фольклордың ауызша жанрлық формаларын, сөз стилистикасы мен өнерін талдауда және Ш.Ш. Уәлихановтың негізгі әдісін, оның "дәстүр ішіндегі" көзқарасын ескере отырып анықталады. Бұл әдістеме салыстырмалы зерттеулерді, салыстырмалы-тарихи-типологиялық, жүйелік әдістерді және талдау әдісін ескереді. Мақаланың негізгі тұжырымы-тұңғыш қазақ фольклоршысы Ш.Ш. Уәлиханов журналистиканың бастауында, очерк шебері ретінде айтылады. Оның "Жазбаларын...","Ескертулерін...", "Очерктерін..."терең зерттеуді қажет етеді: ол қазіргі ауызша теория мен әлемдік фольклордың көптеген бағыттарын алдын ала болжаған. Бұл көрегендік идеялар оның көпғасырлық Дала білімінің бірегей құндылығын айқын сезінуіне негізделді, оның маңызды бөлігі Солтүстік Кавказ, оңтүстік Сібір, Қазақстан және Орта Азия түріктерінің ұлы ауызша эпосы мен фольклоры болды. Сөз өнерінің біртұтас, біртұтас Дала дәстүрі алғаш рет оның шығармаларында өзінің барлық жанрлық және түрлік әртүрлілігінде пайда болды. Түркі халықтарының фольклоры мен сөз өнерін талдауға деген осындай біртұтас тарихи-этнографиялық көзқарас ауызша теория үшін де, әлемдік эпосты зерттеу үшін де практикалық және әдіснамалық маңызға ие. Түйінді сөздер: жанр, Пэрри-Лордтың ауызша теориясы, дәстүр, формулалық стиль, ауызша өнер, Дала білімі, жанрлық форма.
Ш. Ш. УӘЛИХАНОВ ЖӘНЕ СӨЗ ӨНЕРІНІҢ АУЫЗША ТЕОРИЯСЫ
Жарияланған July 2021
101
133
Аңдатпа
Тіл
English
Кілтті сөздер
Дәйексөздерді қалай жазу керек
[1]
Islyiamova, U., Zhanabayev, K. і Turgenbayeva, A. 2021. Ш. Ш. УӘЛИХАНОВ ЖӘНЕ СӨЗ ӨНЕРІНІҢ АУЫЗША ТЕОРИЯСЫ. Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы. Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар сериясы. 2, 69 (Лип 2021). DOI:https://doi.org/10.51889/2021-2.1728-5461.16.