ХХ ғасырдың бірінші жартысында империялық, содан кейін кеңестік кеңістік экономика мен саясаттың барлық салаларында құрылымдық өзгерістерге ұшырады. Трансформациялар әлеуметтік дамуға да әсер етіп, бөлінген қоғам мен этникалық даму перспективаларының екіұштылығы мәселесін ашты. Осылайша, ХХ ғасырдың басында қазақтар дағдарыс жағдайында болды және империяның саяси және экономикалық субъектілері ретінде өз құқықтарын жүзеге асыру мүмкіндігінен айырылды. Кеңестік доктрина халықтардың өзін-өзі анықтау құқығын декларациялау кезінде жаңа тарихи қауымдастық құру әрекеттерін күшейтті. Жағдай орыстандыру мен кеңес берудің агрессивті түрімен күрделене түсті. Этносты жоғалту қаупі ұлттық элиталар үшін қиындық туғызды. Олардың тарапынан идеологтың тұжырымдамалық форматында тиісті жауап қажет болды. Империялық кезеңдегі саяси топтардың әртүрлілігі және большевиктердің диктатурасы ұлт құру процестеріне көп бағытты әсер етті. Мақалада империялық кезеңде де, кеңес өкіметі кезінде де түбегейлі қайта құру кезеңіндегі ұлт құру процестерін жан-жақты талдауға әрекет жасалады. Зияткерлік қоғамдастықтың қызметі қандай да бір түрде объективті және саяси негізделген өзгерістер арқылы қолдау тапты және күшейе түсті, яғни жалпыға бірдей білім беру, капиталистік, содан кейін кеңестік экономика жүйесіне интеграциялау.