Мақалада Сырдарияның төменгі ағысының ортағасырлық қалаларның зерттелу тарихы қарастырылады. Әр кезеңде жүргізілген зерттеу жұмыстары кеңінен қаралады. Соның ішіндегі алғашқы өлкетанушылық, кеңестік және тәуелсіздік кезеңінде жүргізілген археологиялық қазба және барлау жұмыстарының нәтижелері қаралады.
Кейінгі кезеңдегі бұл аймақта ашық аспан астындағы музейге айналдыру мақсатында Шірік-рабат Жанкент, Сортобе, Қышқала және Сығанақ қалалары жайлы мәліметтері беріледі.